Η δεύτερη απόλυση κρατικού αξιωματούχου την τελευταία δεκαετία με απόφαση Ανωτάτου Δικαστηρίου, για ανάρμοστη συμπεριφορά, αναπόφευκτα δημιουργεί συγκρίσεις μεταξύ των δύο υποθέσεων και των ευρημάτων στις δύο αποφάσεις. Μολονότι, πρόκειται για δύο εντελώς διαφορετικές υποθέσεις, με εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά και δεδομένα, η σύγκριση που ξεκίνησε από την περασμένη Τετάρτη το μεσημέρι, μετά την έκδοση της απόφασης για τον Οδυσσέα Μιχαηλίδη, αφορά το λεκτικό που χρησιμοποιήθηκε αλλά και στη νομική τεκμηρίωσης της ανάρμοστης συμπεριφοράς που οδηγεί σε άμεση απόλυση.
Η υπόθεση του πρώην βοηθού Γενικού Εισαγγελέα Ρίκκου Ερωτοκρίτου, όπως τονίζεται και στην απόφαση ημερομηνίας 24 Σεπτεμβρίου 2015 ήταν πρωτοφανής, καθώς ουδέποτε στο παρελθόν, από την εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, υπήρξε οποιαδήποτε παρόμοια αίτηση για απόλυση ανώτατου αξιωματούχου λόγω ανάρμοστης συμπεριφοράς. Η υπόθεση Ερωτοκρίτου, μετά την έκδοση της απόφασης, θεωρήθηκε ως φάρος για τις επόμενες. Και αυτό διότι δεν καθορίζεται στο Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά ούτε και υπάρχει οποιοσδήποτε άλλος νόμος, ο οποίος να διευκρινίζει καθ’ οιονδήποτε τρόπο τι συνιστά ανάρμοστη συμπεριφορά. Και το Ανώτατο Δικαστήριο τότε, κλήθηκε να ερμηνεύσει τον όρο ανάρμοστη συμπεριφορά που να δικαιολογεί απόλυση ανώτατου κρατικού αξιωματούχου.
Η ερμηνεία της ανάρμοστης συμπεριφοράς
Το Ανώτατο Δικαστήριο στην υπόθεση Ρίκκος Ερωτοκρίτου ερμήνευσε τον όρο ανάρμοστη συμπεριφορά ως ακολούθως: «Καθοδηγούμενοι από τις σχετικές αυθεντίες ερμηνεύουμε τον όρο 'ανάρμοστος συμπεριφορά', στο Άρθρο 153.7(4) του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας, ως συμπεριφορά τόσο κακή, τόσο μεμπτή δηλαδή, ώστε να καθιστά το πρόσωπο που είναι υπόλογο γι’ αυτήν, ανίκανο να συνεχίσει να ασκεί τα καθήκοντα του αξιώματός του ή να δημιουργεί, ευλόγως, αμφιβολίες σε τρίτους, αντικειμενικά κρίνοντες, ως προς την καταλληλότητα του να ασκεί τα καθήκοντα του αξιώματός του κατά τρόπο έντιμο, ορθό και εξυπηρετούντα το δημόσιο συμφέρον, το οποίον το αξίωμα προορίζεται να εξυπηρετεί. Σε κάθε περίπτωση κριτής της εν λόγω μεμπτής συμπεριφοράς ή της δημιουργίας ευλόγων αμφιβολιών σε τρίτους παραμένει το συμβούλιο. Το κριτήριο για το κατά πόσον μια συμπεριφορά είναι ανάρμοστη για το συγκεκριμένο αξίωμα είναι αντικειμενικό, και δεδομένου ότι δεν πρόκειται για ποινικό αδίκημα, δεν θεωρούμε ότι είναι απαραίτητο να αποδεικνύεται και η υποκειμενική υπόσταση (mens rea) οποιουδήποτε αδικήματος. Κρίνουμε όμως ότι η κατηγοριοποίηση και ένταξη συμπεριφοράς στην έννοια του 'ανάρμοστου', γίνεται με ιδιαίτερη πάντοτε περίσκεψη και με ανάλογη φειδώ».
Υπήρξε παραδοχή
Στην περίπτωση της υπόθεσης Ρίκκου Ερωτοκρίτου, η ειδοποιός διαφορά σε σχέση με την υπόθεση Οδυσσέα Μιχαηλίδη είναι ότι στην πρώτη υπήρξε παραδοχή, ενώ στη δεύτερη όχι. Επομένως, έχοντας στα χέρια τους την παραδοχή, οι δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου τον έκριναν υπόλογο για ανάρμοστη συμπεριφορά. Όπως σημειώνεται στην απόφαση, «οι δημόσιες δηλώσεις του καθ’ ου η αίτηση (σ,σ, Ρ. Ερωτοκρίτου), οι οποίες έγιναν στις 14.4.2015 και τις αμέσως επόμενες μέρες, περιλάμβαναν, όπως ο ίδιος εν τέλει παραδέχθηκε, αβάσιμους ισχυρισμούς για ενδεχόμενη διάπραξη σοβαρών ποινικών αδικημάτων εκ μέρους του Γενικού Εισαγγελέα της Δημοκρατίας. Ο καθ’ ου η αίτηση καταλόγιζε στον αιτητή συμπεριφορά και ενέργειες οι οποίες 'υποδηλούσαν' δεκασμό και αθέμιτο επηρεασμό του (αιτητή) στην υπόθεση Providencia. Οι ισχυρισμοί αυτοί ήταν αναληθείς, ηθικά μεμπτοί και απαράδεκτοι κατά τον τρόπο που έγιναν και ήταν 'λάθος' για το οποίο τελικά ο καθ’ ου η αίτηση απολογήθηκε στον αιτητή».
Ήταν πολλά τα μέτωπα
Ο Ρίκκος Ερωτοκρίτου κρίθηκε υπόλογος για ανάρμοστη συμπεριφορά για τις δημόσιες αναφορές του εναντίον του τότε Γενικού Εισαγγελέα Κώστα Κληρίδη. Δηλαδή, απολύθηκε για μία συγκεκριμένη υπόθεση. Στην περίπτωση του Οδυσσέα Μιχαηλίδη από τη στιγμή που δεν υπήρξε παραδοχή, η απόλυσή του βασίστηκε σε μια εξίσωση γεγονότων και υποθέσεων. Οι 15 ενότητες που περιελάμβανε η αίτηση του Γενικού Εισαγγελέα για παύση του Γενικού Ελεγκτή, αποτέλεσαν την εξίσωση που έφερε το αποτέλεσμα της απόλυσης. Από τις 15 ενότητες, το Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο εξετάζοντας διεξοδικά μία προς μία, έκρινε μεμπτή τη συμπεριφορά του Οδυσσέα Μιχαηλίδη σε 14 εξ αυτών. Κρίθηκε επίσης ότι, αθροιστικά η συμπεριφορά του σε αυτές τις 14 ενότητες τον καθιστούν ανίκανο να συνεχίσει να επιτελεί τα καθήκοντά του και να υπηρετεί το αξίωμα του Γενικού Ελεγκτή.
Στη ζυγαριά οι χαρακτηρισμοί
Πέρα από την κατάληξη με την άμεση απόλυση του Οδυσσέα Μιαχηλίδη, αυτό που σχολιάστηκε εκτενώς και προκάλεσε ιδιαίτερη εντύπωση είναι το λεκτικό που χρησιμοποιήθηκε στην ομόφωνη απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου. Το ερώτημα που κυριάρχησε και απαντήθηκε από νομικούς ήταν κατά πόσο το αποτέλεσμα της απόφασης θα ήταν εξίσου τεκμηριωμένο εάν αποφεύγονταν οι χαρακτηρισμοί και το λεκτικό που χρησιμοποιήθηκε. Νομικοί που σχολίασαν την απόφαση, συμφωνούν ότι είναι τεκμηριωμένη και ότι επιλέχθηκαν λέξεις με έντονο αποτύπωμα για τη σύνταξη και σύνδεση της νομικής εξίσωσης που σχηματίστηκε που έδωσε το τελικό αποτέλεσμα.
Στην υπόθεση του Ρίκκου Ερωτοκρίτου, αποδόθηκαν στον πρώην βοηθό Γενικό Εισαγγελέα ότι προέβη σε αβάσιμους ισχυρισμούς, άκριτη ανεύθυνη συμπεριφορά, αμετροεπή συμπεριφορά μη αναμενόμενη από θεσμικό αξιωματούχο και καταληκτικά ότι είναι ανίκανος και ακατάλληλος να συνεχίσει να επιτελεί τα υψηλά του καθήκοντα. Στα πιο κάτω αποσπάσματα από την απόφαση για τον Ρίκκο Ερωτοκρίτου αποτυπώνεται το περίγραμμα του λεκτικού που χρησιμοποιήθηκε:
● Οι προαναφερόμενοι αβάσιμοι ισχυρισμοί συνιστούν, κατά την κρίση μας, άκριτη και ανεύθυνη συμπεριφορά εκ μέρους του καθ’ ου η αίτηση, βοηθού Γενικού Εισαγγελέως και ανώτατου αξιωματούχου της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο καθ’ ου η αίτηση επέμεινε στους ισχυρισμούς του μέχρι και την καταχώριση της ένστασής του, στις 12.6.2015, ενώ κατά την ακροαματική διαδικασία που ακολούθησε τους απέσυρε, συνολικά, και παραδέχθηκε ότι ήταν ηθικά μεμπτοί και λανθασμένοι. Προς τούτο απολογήθηκε στον αιτητή και την οικογένειά του. Ο καθ’ ου η αίτηση δεν ήταν και δεν είναι ένας απλός πολίτης, όπως το έθεσε, που είχε το στοιχειώδες καθήκον να αμυνθεί προτάσσοντας το δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης. Χωρίς βεβαίως να στερείτο αυτού του δικαιώματος, ακριβώς εδώ είναι που έπρεπε, αναλογιζόμενος την υψηλότατη θεσμική του θέση, αυτή του βοηθού Γενικού Εισαγγελέα, θέση που συνταγματικά του επιτρέπει ακόμη και να αναπληροί τον Γενικό Εισαγγελέα, να αρθεί στο ύψος των περιστάσεων, να ισοζυγίσει όλα τα δεδομένα και να συμπεριφερθεί με ευθυκρισία, ευθυδικία, συναίσθηση της υψηλής του αποστολής και του ειδικού βάρους της θέσης του. Ακόμη και αν ένιωθε αδικημένος και υπό διωγμό από τον Γενικό Εισαγγελέα, και ακόμη και αν θεωρούσε ότι ο αιτητής ως Γενικός Εισαγγελέας δεν ενήργησε απόλυτα ορθά, έπρεπε να επιδείξει αυτοσυγκράτηση και όχι αμετροεπή συμπεριφορά μη αναμενόμενη από θεσμικό αξιωματούχο και δη της ανεξάρτητης Νομικής Υπηρεσίας της Δημοκρατίας, προκαλώντας έτσι διάβρωση της εμπιστοσύνης του κοινού προς αμφότερους τους θεσμούς του Γενικού Εισαγγελέα, αλλά και του βοηθού Γενικού Εισαγγελέα.
● Με βάση τα πιο πάνω συμπεράσματα και με γνώμονα τις σχετικές νομικές αρχές που καταγράψαμε, κρίνουμε ότι η προαναφερόμενη συμπεριφορά του καθ’ ου η αίτηση, η οποία εκδηλώθηκε με δημόσιες, αβάσιμες και σοβαρές καταγγελίες για διάπραξη σοβαρών ποινικών και άλλων αδικημάτων από τον αιτητή, για τις οποίες τελικά απολογήθηκε, συνιστά ανάρμοστη συμπεριφορά εμπίπτουσα στο Άρθρο 153.7(4) του Συντάγματος, τόσο σοβαρή, που να δικαιολογεί την απόλυση του καθ’ ου η αίτηση, βοηθού Γενικού Εισαγγελέα, από τη θέση του, κατά τον ίδιο τρόπο που απολύονται οι δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Η προαναφερόμενη συμπεριφορά του καθ’ ου η αίτηση ήταν πολύ κατώτερη του αναμενόμενου επιπέδου συμπεριφοράς από τέτοιον αξιωματούχο. Είναι συμπεριφορά που, αντικειμενικά κρινόμενη, τον καθιστά ανίκανο για επιτέλεση των υψηλών καθηκόντων του και, στα μάτια τρίτων, είναι εύλογη η αντίληψη ότι τέτοια συμπεριφορά τον καθιστά ακατάλληλο να συνεχίσει να επιτελεί τα υψηλά του καθήκοντα με επάρκεια και προς το δημόσιο συμφέρον, το οποίο το αξίωμά του προορίζεται να υπηρετεί. Τέτοια συμπεριφορά εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους να περιαγάγει το αξίωμα και τους θεσμούς, γενικότερα, σε ανυποληψία και σίγουρα δεν μπορεί να «θεραπευθεί», απλώς και μόνο με μιαν εκ των υστέρων απολογία και συγγνώμη, έστω και αν ψήγματα της εκδηλώθηκαν και προηγουμένως με τα διά κινητού τηλεφώνου αποσταλθέντα μηνύματα, αλλά πάντως μετά τις αβάσιμες κατηγορίες που εκτοξεύθηκαν εναντίον του αιτητή. Υπό αυτή την παράμετρο δεν υπεισέρχεται στην εικόνα ζήτημα επιείκειας με έρεισμα την ύστερη απολογία του καθ’ ου η αίτηση, ώστε η εκδηλωθείσα αυτή συμπεριφορά να παύει να είναι ανάρμοστη.
Στην υπόθεση του Οδυσσέα Μιχαηλίδη το δικαστήριο εξετάζοντας τις 15 ενότητές του απέδωσε μεταξύ άλλων, εμμονή, εμπάθεια, μεμπτή συμπεριφορά, περιφρόνηση των θεσμών, συμπεριφορά κατώτερη των περιστάσεων, αβάσιμοι χαρακτηρισμοί, ασέβεια, παραπλάνηση, συμπεριφορά ασύμβατη με τα θέσμια, ενεργούσε μεθοδευμένα για αποδόμηση της Νομικής Υπηρεσίας, απρέπεια, απέδιδε στον εαυτό του τον ρόλο μοναδικού προασπιστή των συμφερόντων των πολιτών, παρασύρθηκε από τις σειρήνες της δημοφιλίας, απαξίωνε τους θεσμούς, ενεργούσε τοιουτοτρόπως, δεν είχε αντίληψη των ορίων της αρμοδιότητάς του, έλλειψη ευθυκρισίας και ότι είναι ανίκανος να ασκεί τα καθήκοντά του.
Στην απόφαση το δικαστήριο καταληκτικά τονίζει ότι «παραβιάζοντας τα έσχατα όρια, επέδειξε συμπεριφορά πολύ κατώτερη του αναμενόμενου επιπέδου του αξιώματός του. Συμπεριφορά που αντικειμενικά κρινόμενη τον καθιστά ανίκανο για επιτέλεση των υψηλών καθηκόντων του και η οποία, ευλόγως, δημιουργεί αμφιβολίες σε τρίτους, αντικειμενικά κρίνοντες, ως προς την καταλληλότητά του να ασκεί τα καθήκοντά του με επάρκεια και προς το δημόσιο συμφέρον, το οποίο το αξίωμά του προορίζεται να υπηρετεί».
Άλλο εξίσου σημαντικό σημείο της ιστορικής απόφασης είναι η αναφορά ότι «ο Γενικός Ελεγκτής όχι απλώς 'πέρασε τη γραμμή' (crossed the line), αλλά με εμμονή παραβίαζε το τεκμήριο αθωότητας άλλου κρατικού αξιωματούχου και απαξίωνε το αθωωτικό πόρισμα της Αρμόδιας Αρχής κατά της Διαφθοράς (σ.σ. για την καταγγελία για τον βοηθό Γενικό Εισαγγελέα), παραπέμποντας σε λαϊκά δικαστήρια». Σε άλλη αναφορά τονίζεται ότι «ξεπερνώντας κάθε όριο, χαρακτήρισε τη συνταγματική ενάσκηση των εξουσιών του Γενικού Εισαγγελέα ως απειλή για το κράτος δικαίου. Ιδιαίτερα σοβαρό ατόπημα και απρεπής χαρακτηρισμός, λαμβανομένων, ιδίως, υπόψη, ότι προέρχεται από ανεξάρτητο αξιωματούχο της Δημοκρατίας και στρέφεται εναντίον του Γενικού Εισαγγελέα, προασπιστή της νομιμότητας και του δημοσίου συμφέροντος».
Οι σειρήνες
Το δικαστήριο στην περίπτωση του Γενικού Ελεγκτή σχολίασε το ζήτημα που συζητείται στην κοινωνία για την αποδοχή και τη δημοτικότητα του Οδυσσέα Μιχαηλίδη. «Το πλήρες φάσμα των ενώπιόν μας δεδομένων δείχνει με σαφήνεια ότι ο καθ' ου η αίτηση μεθοδευμένα ενεργούσε, αποδομώντας τους επικεφαλής της Νομικής Υπηρεσίας και επιφυλάσσοντας για τον εαυτό του τον ρόλο του μοναδικού, αδέκαστου, προασπιστή των συμφερόντων των πολιτών. Παρασυρόμενος από τις σειρήνες της δημοφιλίας και των δημοσκοπήσεων, σύγχυσε τα όρια του θεσμικού του ρόλου και εξέθεσε τη θεσμοθετημένη λειτουργία των επικεφαλής της Νομικής Υπηρεσίας, παραβλέποντας ότι η όποια προσωπική αντίληψη και τυχόν διαφορά του με τα εν λόγω πρόσωπα, δεν αφορούσε τους θεσμούς του κράτους, απρόσωπους εκ της φύσεώς τους και την αποστολή τους».
